Wskazania do wykonania badań w kierunku zakażenia Helicobacter pylori

Helicobacter pylori jest bakterią, która kolonizuje błonę śluzową żołądka i dwunastnicy, doprowadzając tym samym do powstania zapalenia lub wrzodów trawiennych obu organów. Jej odkrycie i opisanie w 1982 roku przyczyniło się nie tylko do opracowania efektywnych terapii, ale osiągnięcie to okazało się tak ważne dla świata medycyny, że zostało w 2005 roku uhonorowane Nagrodą Nobla.

Poza skutecznymi metodami leczenia skupiono się również na doskonaleniu narzędzi diagnostycznych, które umożliwiłyby odpowiednio szybkie wykrycie zakażenia. W jakich sytuacjach powinniśmy udać się na badania, które pomogą wskazać, czy mamy do czynienia z infekcją Helicobacter pylori? Opowiemy w dalszej części wpisu.

Do czego może doprowadzić zakażenie Helicobacter pylori?

Zakażenie Helicobacter pylori jest na tyle powszechne, że szacunki mówią o infekcjach występujących u ok. 84% dorosłych oraz 32% dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia. Wynika to z łatwości, z jaką bakterie przenoszą się między ludźmi – do zakażenia dochodzi na drodze pokarmowej, najczęściej w okresie dzieciństwa, w obrębie rodziny i często utrzymuje się przez całe życie. Dobrą informacją jest fakt, że infekcja Helicobacter pylori w znacznej większości przypadków ma charakter bezobjawowy. Zaledwie u ok. 10% zakażonych bakteria ta stanowi bezpośrednie zagrożenie dla rozwoju zmian patologicznych błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy. Obecność Helicobacter pylori może również wpływać na skuteczność działania leków. Na skutek ograniczania wydzielania kwasu solnego dochodzi do upośledzenia wchłaniania farmaceutyków zależnych od pH soku żołądkowego.

Wskazuje się, że ponad 90% wszystkich zapaleń żołądka – w tym m.in. zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka czy niestrawności niewrzodowej – jest wynikiem zakażenia Helicobacter pylori. Dodatkowo odpowiada ona za ok. 80% wszystkich przypadków choroby wrzodowej żołądka i ok. 90% infekcji prowadzących do choroby wrzodowej dwunastnicy. Nawet jeśli początkowo infekcja nie daje wyraźnych objawów, po długim czasie może dojść do ujawnienia się wielu powikłań, w tym m.in. niedokrwistości, małopłytkowości czy zespołu rozrostu bakteryjnego, a najgorszy scenariusz przewiduje rozwój zmian nowotworowych takich jak rak gruczołowy czy chłoniak typu MALT. Nowotwory diagnozowane są u blisko 1% zakażonych tą bakterią.

Kiedy należy wykonać badania w kierunku zakażenia Helicobacter pylori?

Wczesne rozpoznanie przyczyn zaburzeń żołądkowo-jelitowych i wykrycie aktywnego zakażenia Helicobacter pylori to niezbędny warunek, aby wdrożyć właściwy schemat leczenia i całkowicie wyeliminować bakterie. Wśród oznak, które powinny nas zaniepokoić, znajduje się:

• zgaga,
• kwaśne odbijanie,
• wzdęcia i zaparcia,
• mdłości i wymioty,
• uczucie dyskomfortu po zjedzeniu posiłku,
• bóle brzucha (zwłaszcza w okolicy żołądka),
• brak apetytu,
• nieskuteczność prowadzonej terapii wrzodów żołądka lub dwunastnicy,
• nawracające wrzody żołądka lub dwunastnicy,
• powikłania w przebiegu choroby wrzodowej (np. krwawienie z przewodu pokarmowego).

Jakie badania pomagają wykryć obecność Helicobacter pylori?

Dzięki rozwojowi współczesnych metod i aparatury pomiarowej diagnostyka zakażeń Helicobacter pylori stała się niezwykle szybka, czuła i praktycznie nieinwazyjna. Laboratorium Dia-Bakter wykonuje testy serologiczne oraz badania mikrobiologiczne służące do wykrywania aktywnego zakażenia bakteriami, jak również monitorowania skuteczności prowadzonego leczenia. Wybór metody jest uzależniony od aktualnego stanu zdrowia pacjenta oraz możliwości przeprowadzenia badania endoskopowego. Test serologiczny wykonuje się poprzez pobranie niewielkiej próbki krwi, którą wykorzystuje się do pomiaru stężenia przeciwciał IgG specyficznych dla Helicobacter pylori. Tego typu badania są wskazane w tych sytuacjach, gdy podejrzewa się chorobę wrzodową bądź przyjmowane są inhibitory pompy protonowej, H2-blokery, preparaty na bazie bizmutu lub antybiotyki – inne metody mogą nie być wiarygodne.

Minusem testów serologicznych jest to, że nie nadają się do potwierdzenia skuteczności leczenia, dlatego w takich przypadkach należy wykonać hodowlę Helicobacter pylori, korzystając z materiału pobranego w wyniku biopsji żołądka bądź dwunastnicy. Dodatkową zaletą badania mikrobiologicznego jest możliwość oceny wrażliwości szczepów na antybiotyki. Wskazaniem do badania wykonanego metodą hodowlaną jest nieudana terapia (minimum dwukrotnie) oraz uczulenie na antybiotyk wykorzystany w schemacie eradykacyjnym. Należy przy tym pamiętać, że metody hodowlane są obciążone wysokimi wymaganiami pod względem warunków laboratoryjnych (dostęp do podłoży i mediów hodowlanych, właściwa wilgotność i stężenie składników powietrza). Z tego powodu mogą być wykonywane jedynie przez jednostki zajmujące się specjalistycznymi badaniami diagnostycznymi.